Eem Formatie

Code
NUEE
Status
Formeel (Zagwijn 1961). Bijgewerkt (Doppert et al. 1975; Bosch et al. 2003).
Lithologische beschrijving

Grijs matig fijn tot zeer grof zand (150-420 µm), veelal kalkhoudend, met mariene schelpen en plaatselijk schelpenlagen. Donkergrijze tot groengrijze klei, veelal kalkhoudend, met mariene schelpen en plaatselijk schelpenlagen. In mindere mate schelpenbanken, diatomiet.

Afzettingsmilieu

In voormalige glaciale bekkens, opeenvolging van ondiep zoetwater (lokaal diatomiet) naar brakwater (organische siltige klei) naar open marien (schelphoudend zand en klei), aangestuurd door zeespiegelrijzing, gevolgd door hernieuwd brakwater en ondiep zoetwater, aangestuurd door verondieping en verlanding als gevolg van zeespiegeldaling en sedimentatie (Cleveringa et al. 2000; Van Leeuwen et al. 2000; De Gans et al. 2000). Elders, vooral offshore, veelal open (ondiep) marien.

Definitie ondergrens

Lokaal diatomiet of gyttja aan basis. Geleidelijke overgang naar glaciolacustriene klei (Laagpakket van Uitdam, Formatie van Drente). Scherp contact met keileem (Laagpakket van Gieten, Formatie van Drente), schelpenarme fluviatiele afzettingen (Formaties van Kreftenheye (Laagpakket van Twello), Urk en Sterksel), of Neogene sedimenten (mariene Formaties van Oosterhout, Rupel en Dongen, fluviatiele Formatie van Waalre).

Definitie bovengrens

Sterk variabel. Veelal, scherp en discordant contact met doorgaans kalkloos periglaciaal eolisch en beekzand, grove fluviatiele geulafzettingen (Formatie van Kreftenheye), of getijgeulafzettingen (Formatie van Naaldwijk). Geleidelijke tot diffuse overgang naar fluviatiel omgewerkt zeezand uit de Eem Formatie (Laagpakket van Ockenburg, Formatie van Kreftenheye) of getijzand en -klei (Formatie van Naaldwijk). Lokaal, geleidelijke overgang of scherp contact met veen uit Eemien en Weichselien (Formatie van Woudenberg) of scherp contact met Holoceen veen (Basisveen Laag, Formatie van Nieuwkoop).

Dikte indicatie
Tot 70 m in glaciale bekkens. Elders tot 15 m dik.
Geografische verbreiding
Continu in glaciale bekkens, discontinu daarbuiten.
Regionale correlatie

Noordzee: Eem Formation (gekarteerd in samenspraak met de Britse Geologische Dienst; Cameron et al. 1989); VK: ?; DUI: niet onderscheiden; BEL: Formatie van Oostende (Dolffus 1884; Paepe 1965).

Ouderdom
Laat Pleistoceen (Eemien).
Holostratotype
Opmerkingen:
Incomplete opeenvolging van de Eem Formatie in de originele typelocatie (B32B0119 (Amersfoort-1). Daarom is een nieuw lectostratotype bepaald, waar de originele boorkern aan toegevoegd is als parastratotype om de lithofacies aan de randen van de glaciale bekkens te beschrijven.
Lectostratotype
Diepte (dikte) langs boorgat:
32,64 - 63,57 m (30,93 m) beneden maaiveld
Parastratotype
Diepte (dikte) langs boorgat:
13,21-27,71 m (14,50 m) beneden maaiveld
Oorsprong naam
Vernoemd naar de Eem rivier, naamgever van het Eemien, een door Harting (1874; 1875) geïntroduceerde etage van het Pleistoceen.
Vorige benaming(en)
Geen. Veen dat oorspronkelijk tot de Eem Formatie werd gerekend, is nu onderdeel van de Formatie van Woudenberg. Fluviatiel of estuarien omgewerkt zand uit de Eem Formatie wordt nu onderscheiden als het Laagpakket van Ockenburg (Formatie van Kreftenheye).
Gereviewed door (datum)
Wim Dubelaar (2018), Sytze van Heteren (2019).
Referenties
Bosch, J.H.A., Busschers, F.S., Weerts, H.J.T. 2003. Beschrijving lithostratigrafische eenheid. Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO. Utrecht.
Cameron, T.D.J., Schüttenhelm, R.T.E., Laban, C. 1989. Middle and Upper Pleistocene and Holocene stratigraphy in the southern North Sea between 52° and 54° N, 2° to 4° E. In: Henriet, J.P. De Moor, G. (eds.): The Quaternary and Tertiary geology of the Southern Bight, North Sea. Brussels, Belgian Geological Survey, 119-135.
Cleveringa, P., Meijer, T., Van Leeuwen, R.J.W., De Wolf, H., Power, R., Lissenberg, T., Burger, A.W. 2000. The Eemian stratotype locality at Amersfoort in the central Netherlands: a re-evaluation of old and new data. In: Van Kolfschoten, Th., Gibbard, P.L. (eds.): The Eemian - local sequences, global perspectives. Geologie en Mijnbouw / Netherlands Journal of Geosciences 79, 197-216.
De Gans, W., Beets, D.J., Centineo, M.C. 2000. Late Saalian and Eemian deposits in the Amsterdam glacial basin. In: Van Kolfschoten, Th., Gibbard, P.L. (eds.): The Eemian - local sequences, global perspectives. Geologie en Mijnbouw / Netherlands Journal of Geosciences, 79, 147-160.
Dollfus, G. 1884. Le terrain quaternaire d’Ostende et le Corbicula fluminalis. Annales de la Societé royale malacologique de Belgique, 19, M28-54.
Doppert, J.W.Chr., Ruegg, G.H.J., Van Staalduinen, C.J., Zagwijn, W.H., Zandstra, J.G. 1975. Formaties van het Kwartair en Boven-Tertiair in Nederland. In: Zagwijn, W.H., Van Staalduinen, C.J. (eds.): Toelichting bij geologische overzichtskaarten van Nederland. Rijks Geologische Dienst, Haarlem, 11-56.
Harting, P. 1874. De bodem van het Eemdal. Verslag Koninklijke Akademie van Wetenschappen, Afdeling N, II, deel VIII: 282-290.
Harting, P. 1875. Le système éemien. Archives Néerlandaises Sciences Exactes et Naturelles de la Societé Hollandaise des Sciences (Harlem), 10, 443-454.
Paepe, R. 1965. On the presence of Tapes senescens in some borings of the coastal plain and the Flemish Valley. Bulletin de la Societé belge de Géologie, 74, 249-254.
Van Leeuwen, R.J.W., Beets, D.J., Bosch, J.H.A., Burger, A.W., Cleveringa, P., Van Harten, D., Herngreen, G.F.W., Kruk, R.W., Langereis, C.G., Meijer, T., Pouwer, R., De Wolf, H. 2000. Stratigraphy and integrated facies analysis of the Eemian in Amsterdam-Terminal. In: Van Kolfschoten, Th., Gibbard, P.L. (eds.): The Eemian – local sequences, global perspectives. Geologie en Mijnbouw / Netherlands Journal of Geosciences 79 (2-3), 161-196.
Zagwijn, W.H. 1961. Vegetation, climate and radiocarbon datings in the Late Pleistocene of the Netherlands. Part I: Eemian and Early Weichselian. Mededelingen van de Geologische Stichting, Nieuwe Serie 14, 15-45.
Citeer als
TNO-GDN ([YEAR]). Eem Formatie. In: Stratigrafische Nomenclator van Nederland, TNO – Geologische Dienst Nederland. Geraadpleegd op [DATE] op https://www.broloket.nl/stratigrafische-nomenclator/eem-formatie.